Con Vật Vờ kỳ lạ ở đáy sông, sống vài giờ nhưng lưu danh đặc sản Sông Hồng
Con Vật Vờ sống ở đáy sông (còn gọi là con Vờ) thuộc bộ Cánh phù du, một bộ thuộc một nhóm Palaeoptera, cùng với bộ Chuồn chuồn, tên khoa học là Ephemeroptera, khi trở trời các ấu trùng nở ra to gần bằng con châu chấu, thân trắng đục, cánh trắng mỏng tang, bay vật vờ trên mặt nước mà thành tên (còn gọi là con vờ) thuộc bộ Cánh phù du, một bộ thuộc một nhóm Palaeoptera, cùng với bộ Chuồn chuồn. Trẻ em sống ven sông theo người lớn đi hớt Vật Vờ về vừa làm món ăn, vừa có tiền. Hàng năm khoảng tháng 2 đến tháng 4 âm lịch chúng ngoi lên mặt nước vài giờ để lột xác vào sáng sớm. Cả tháng vật vờ lên lột xác vài ngày, đẻ trứng rồi chết. Trứng nở thành ấu trùng lại trở về đáy sông chờ ngày được ngoi lên mặt nước lột xác. Vật vờ là loại trùng thoát xác hai lần. Sau lần thứ hai chúng có một cặp cánh và chỉ sống được vài giờ.
Tuổi thọ dài nhất của vật vờ cũng không quá 1 tuần. Ấu trùng của nó sống trong nước, sau thành trùng thì thân mềm nhũn, phát ra ánh sáng, hai cái râu ở trên đầu giống con dao găm, cuối phần bụng mọc ra 3 cái lông đuôi.
Buổi tối những con vật vờ tụ tập, bay lượn trên mặt nước để tiến hành giao phối. Sau đó vật vờ cái đẻ trứng xuống nước, rồi đa số chết đi.
Xưa vật vờ nhiều lắm, chỉ cần đứng trên bờ dùng vợt dài quơ qua liệng lại một buổi sớm cũng được cả yến. Vậy mà đột nhiên vật vờ biến mất cùng với những món đặc sản ăn một lần nhớ mãi đó, để lại tiếc nuối cho bao người. Đơn giản nhất là món vật vờ ướp nước dưa hoặc mức cà muối chiên giống cùng tóp mỡ. Từ xưa tới nay, truyền từ đời này sang đời khác, vật vờ đã là món nhậu khoải khẩu, là nguyên liệu chế biến thành nhiều món ăn đặc sản trứ danh vùng châu thổ sông Hồng.
Những ngày cuối Xuân cư dân châu thổ sông Hồng lại tất bật tươi tắn với mùa canh vật vờ (con vờ), hớt vật vờ làm những món ăn dân dã, thơm ngon tầm đặc sản nhưng ít người biết đến như:
Vật vờ – tóp mỡ chiên giòn( Bí quyết tôi được Anh Tuấn Anh Trưởng Thôn Đông Ngàn, Xã Đông Hội – Huyện Đông Anh Hà Nội hướng dẫn:
Nguyên liệu:
– 0,5kg vật vờ, 1 lạng tóp mỡ phần.
– Hành khô 2 củ, nước dưa muối 2 muỗng
– Dầu ăn, mắm muối, bột ngọt vừa đủ
– Bánh đa nướng
Cách làm
Vật vờ rửa sạch, phi hành khô cho vào chiên với mỡ lợn, nước dưa chua, mắm muối bột ngọt vừa miệng , khi khô cho tóp mỡ vào đảo đều, chiên giòn. Ăn kèm với bánh đa nướng có vị thơm bùi của bánh đa ,vừng quện với vị béo, bùi, ngon ngọt của Vật vờ mang đậm hương vị phù sa gây thương nhớ không hổ danh đặc sản trứ danh sông Hồng.
Vật vờ nấu chua
Không có cá ngạnh thì món canh chua vật vờ dân dã cũng rất ngon miệng.
Nguyên liệu
– 0,5kg vật vờ
– Lá chua me
– Dầu ăn, mắm muối, bột ngọt vừa đủ
– Rau sống tùy thích.
Cách làm
Vật vờ rửa sạch, cho vào xào với mắm muối bột ngọt vừa miệng.
Đun sôi nồi nước, đổ vật vờ vào đun tiếp cho tới sôi thì cho lá chua me vào. Đun sôi lại là thành nồi canh chua vật vờ có đơn giản nhưng ngon và ngọt lịm
Vật vờ còn được đem xào rau muống non, vật vờ xào rau ngổ, vật vờ rang tỏi, vật vờ xốt cà chua, vật vờ chiên lá mắc mật, nộm vật vờ… tùy món mà gia giảm thêm mẻ, riềng, nghệ… hay gia vị khác. Nếu vật vờ làm lẩu riêu cua thì lúc ăn nhúng thêm hoa chuối thái sợi, rau bí.
Mùa vật vờ rộ, chế biến kiểu gì thì miếng vật vờ trong miệng cũng béo, bùi, ngon ngọt và đậm hương vị phù sa. Vì thế người ta mới mua để nấu ăn, để bán, còn cấp đông để dành gửi cho người thân xa quê, hoặc lúc trái mùa làm món ngon đãi khách. Nhưng dù chế biến kiểu gì thì vật vờ vẫn là những món ăn dân dã, đậm dư vị đồng quê trù mật.
Kim Chung