Ăn mặn… hại tim

Ăn thừa muối là yếu tố nguy cơ chính gây tăng huyết áp, dẫn đến đột quỵ, nhồi máu cơ tim và nhiều bệnh tim mạch khác. Vì thế để phòng ngừa, hạn chế ăn mặn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

Tại sao người bệnh tim mạch không nên ăn mặn?

Trước hết, chúng ta phải ý thức được rằng, muối là thành phần rất quan trọng đối với cơ thể. Vì muối giúp cân bằng lượng chất lỏng trong cơ thể, giúp truyền xung lực não và ảnh hưởng đến hoạt động co giãn cơ. Tất cả các món ăn đều phải có một lượng muối nhỏ nhất định. Ngoài ra, natri trong muối cùng với kali, canxi và magiê kết hợp với nước tạo thành một hợp chất gọi là “chất điện phân”, có tác dụng “vệ sinh” bên trong cơ thể. Tuy nhiên, theo tính toán, một người trung bình mỗi ngày chỉ cần một lượng muối khoảng dưới 5g mỗi ngày.

Nhưng tại Việt Nam, theo kết quả điều tra toàn quốc, trung bình một người trưởng thành tiêu thụ tới 9,4g muối trong một ngày, nghĩa là cao gấp đôi so với khuyến nghị. Số liệu cho thấy, hiện nay, tại Việt Nam cứ 5 người trưởng thành thì có 1 người bị tăng huyết áp, cứ 3 trường hợp tử vong thì có 1 trường hợp do các bệnh tim mạch, chủ yếu tử vong do tai biến mạch não. Trong năm 2016 ước tính toàn quốc có tới 81.800 trường hợp tử vong do bệnh mạch máu não (chiếm 15% tổng số tử vong trên toàn quốc) và 67.500 trường hợp tử vong do nhồi máu cơ tim (chiếm 12% số tử vong).

Ăn mặn làm tăng huyết áp.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ăn mặn làm gia tăng nguy cơ những cơn đau tim và đột quỵ. Không những vậy, nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh, ăn mặn còn là tác nhân gây ra nhiều căn bệnh khác như: Suy thận, loãng xương, ung thư dạ dày…

Khi ăn mặn, cơ thể chúng ta sẽ “nạp vào” một lượng natri lớn. Khi đó hàm lượng natri trong máu sẽ gia tăng và thận phải làm việc hết công suất mới lọc máu được. Khi lượng natri trong máu cao, thận không thể phát huy tối đa khả năng làm việc sẽ gia tăng áp lực thẩm thấu trong lòng mạch. Hậu quả là nước sẽ di chuyển bên trong lòng mạch theo áp lực thẩm thấu gây tăng thể tích máu. Vì thế, ăn mặn là nguyên nhân gây bệnh tim mạch và làm huyết áp tăng cao.

Tăng huyết áp thường được biết đến như là một “kẻ giết người thầm lặng”. Bởi tăng huyết áp có thể ủ bệnh tới 15 đến 20 năm mà không hề có bất kỳ một dấu hiệu hoặc triệu chứng nào. Hấp thụ một lượng muối nhiều hơn mức cần thiết trong mỗi bữa ăn cũng làm tăng nguy cơ mắc phải căn bệnh nguy hiểm này. Nguyên nhân là do natri sẽ hút nước từ thành của động mạch vào trong mạch máu, làm cho động mạch bị thu hẹp trong khi lượng nước và áp suất lại tăng lên. Tăng huyết áp dễ dẫn đến một số bệnh nguy hiểm khác như bệnh thận, đau tim, đột quỵ, xuất huyết não…

Còn với người bị suy tim, bên cạnh các triệu chứng ho, khó thở, nhịp nhanh, mệt mỏi thì phù cũng là một triệu chứng phổ biến. Phù thường gặp ở mu bàn chân và cẳng chân, trường hợp nặng có thể phù toàn thân, đó là do tình trạng ứ trệ tuần hoàn, giữ muối và nước trong cơ thể gây ra. Do đó việc thực hiện chế độ ăn nhạt, uống ít nước là rất quan trọng giúp giảm các triệu chứng phù và làm giảm gánh nặng cho tim.

 Cần làm gì để xây dựng chế độ ăn giảm muối?

Muối có nhiều trong nước chấm, các loại thức ăn khô như cá khô, chà bông, mắm… Chúng ta nên bắt đầu giảm muối trong bữa ăn từng bước một, với các chế độ ăn nhạt tham khảo như sau:

Chế độ ăn nhạt vừa: Là trong chế độ ăn chỉ cần 800 – 1.200mg natri/ngày, tương đương 2 – 3g muối. Trong đó đã có sẵn 1g từ gạo và rau quả của khẩu phần ăn nên khi chế biến thức ăn chỉ cần cho 2g muối/ngày hoặc 2 thìa cà phê nước mắm/ngày.

Chấm nhẹ tay giúp giảm ăn mặn.

 Chế độ ăn nhạt: Là trong chế độ ăn chỉ cần 400 – 700mg natri/ngày, tương đương 1 – 2g muối. Trong đó đã có sẵn khoảng 1g muối từ gạo và rau quả của khẩu phần ăn. Vì vậy nên khi chế biến khẩu phần ăn chỉ cần cho 1g muối ăn hoặc 1 thìa con nước mắm/ngày là đủ lượng natri theo yêu cầu.

Chế độ ăn nhạt hoàn toàn: Là trong chế độ ăn chỉ cần 200 – 300mg natri/ngày, tương đương 0,5-1g muối. Lượng natri này đã có đủ trong thực phẩm, do đó khi chế biến khẩu phần ăn cần chú ý: Hoàn toàn không dùng muối, mì chính, bột canh, nước mắm và chọn thực phẩm chứa ít natri, chẳng hạn gạo trắng, khoai, củ, rau, quả ngọt, thịt, cá, trứng.

Để đảm bảo chế độ ăn với lượng muối vừa đủ, tốt cho sức khỏe, chúng ta nên ưu tiên những thực phẩm có lượng muối ít như: Rau xanh, trái cây, các loại thịt nạc….

Một số món ăn phù hợp là: Khoai tây hầm thịt bò, thịt băm viên hấp, đậu phụ luộc, bí xanh, bí đao luộc bỏ nước, cá luộc hoặc hấp nhạt, khoai tây, khoai lang rán hoặc luộc, bánh quy, bánh đậu xanh.

Không nên ăn thực phẩm chứa nhiều muối.

 Các loại thực phẩm nhiều muối nên hạn chế ăn như: Thực phẩm muối, lên men (dưa muối, cà muối, mắm tép, mắm cá…); thực phẩm chế biến sẵn (xúc xích, lạp xường, giò chả…); thực phẩm khô (cá khô, tôm khô, mực khô…); thức ăn kho, rang, rim (cá kho, thịt kho…); thực phẩm công nghiệp (mì ăn liền, bim bim, thịt hộp, cá hộp)…

Và cuối cùng, để tránh ăn thừa muối ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe nhưng vẫn đảm bảo cơ thể được cung cấp đủ muối (natri) cần thiết chúng ta cần phải nhớ và thực hiện thông điệp truyền thông của ngành y tế đó là: Cho bớt muối – chấm  nhẹ tay và giảm ngay đồ mặn.

BS. Lê Thanh Vân